"Khi ta ở chỉ là nơi đất ở, Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn"
Phan Thế Hải
Sau những câu chuyện hàn huyên, tôi hỏi thêm anh về bài hát này. Anh nói rằng, năm 2002 anh vào Vũng Tàu sáng tác, Lê Huy Mậu nhờ anh đọc một số bài thơ và anh đã rất xúc động trước bài “Khúc hát sông quê”. Anh nói bài thơ làm cho anh nhớ dòng sông Bùng uốn lượn qua làng anh, nhớ tuổi thơ anh, và tự nhiên trào dâng cảm xúc âm nhạc khi đọc bài thơ đó. Chỉ chưa đầy tiếng đồng hồ đầu buổi sáng ngày 2 tháng 9 năm ấy, anh đã viết xong ngay bài hát mà không phải sửa lại gì. Tuy có viết lại một số đoạn thơ của Lê Huy Mậu, nhưng anh vẫn tiếc nuối một số đoạn thơ hay mà không làm sao đưa vào bài hát đươc, ví dụ như những câu thơ này: “quê hương ta nghèo lắm/ ta rửa rau bến sông cho con cá cùng ăn/ ta mổ lợn/ con quạ khoang cũng ngồi chờ chia thịt/ cá dưới sông cũng có tết như người”. Tính anh khiêm tốn, không dài lời, nên không hay khoe khoang, nhưng tôi biết anh đã rất dụng công khi đưa thơ Lê Huy Mậu vào âm nhạc. Có thể nói, từ khi bài hát “Khúc hát sông quê” ra đời thì tên tuổi của Lê Huy Mậu mới được công chúng biết đến với tư cách là người khởi nguồn cho nhạc của Nguyễn Trọng Tạo.
Và sau đây là nguyên bản bài thơ của Lê Huy Mậu.
Khúc hát sông quê(Lê Huy Mậu)
Chẳng biết ta đã ăn ở thế nào với đấtmà đất lở sông ơi!nơi ta chăn trâu thả diều ngày cũ đã đâu rồihạt đất quê ta giờ đã bồi về đâu chẳng biếtcó làng xóm nào sinhcó hòn đảo nào sinhtừ hạt đất bờ sông quê ta lởnhư cuộc đời ta khuyết haođể đắp bồi rờ rỡnhững sớm má hồng ríu rít cháu con ta…
Để rồi ta đi khắp núi sôngta lại gặptháng ba…tháng năm…tháng chạptrong vị cá sôngtrên má em hồng…Này dòng sôngngươi còn nhớ chốn ta ngồi ngóng mẹphiên chợ Lường vời vợi tuổi thơ tasao ngày ấy ta dễ ngoan đến thếmẹ cho ta một xu bánh đa vừngta ngoan hết một ngàyta ngoan suốt cả nămta thương mẹ đến trọn đời ta sốngquê hương ta nghèo lắmta rửa rau bến sông cho con cá cùng ănta mổ lợncon quạ khoang cũng ngồi chờ chia thịtcá dưới sông cũng có tết như người
trên bãi sôngta trồng cây cải tươita ăn lá còn bướm ong thì hút mậtlúa gặt rồi- còn lại rơm thơmtrâu đủng đỉnh nhai cả mùa đông lạnh…
Còn đây là bài thơ đã được anh Tạo chắt lọc ra đưa vào bản nhạc:
Quá nửa đời phiêu dạtCon lại về úp mặt vào sông quêƠi con sông dạt dào như lòng mẹChở che con đi qua chớp bể mưa nguồnTừng hạt phù sa tháng ba tháng bảy,Từng vị heo may trên má em hồng.
Mảnh đất Yên Thành của tôi không có sông lớn, nhưng hồi trẻ con, đi chăn trâu ở Đồng Tro thường ra sông Dinh tắm. Đó là một con sông nhỏ, không đổ ra biển nhưng với bọn trẻ con hồi đó thì thú vị vô cùng. Rất tiếc là nay về quê thì dòng sông Dinh đã trở nên khô cạn và đang chết dần. Quê cha ở Phú Xuyên có giòng sông Hồng hùng vĩ nhưng với tôi không nhiều kỷ niệm. Dẫu vậy, mỗi lần nghe “Khúc hát sông quê” của anh Tạo vẫn như bị nôn nao cả ruột gan nhớ về dòng sông tuổi thơ tôi.
Bài hát đưa ta trở về với quê hương nguồn cội, trở về với những kỷ niệm tuổi thơ êm đềm hòa cùng thiên nhiên và để được thấy lại mình trong đó. Quê hương luôn luôn là động lực tiếp thêm cho ta sức mạnh để ta vững bước vượt qua những bão giông của cuộc đời (Chở che con đi qua chớp bể mưa nguồn). Sự trở về như một điều tất yếu và hành động “úp mặt vào sông quê” chẳng khác chi đứa trẻ thơ được sà vào lòng mẹ để được bú mớm, dỗ dành và cưng nựng.
Con sông quê hương, con sông tuổi thơ đã trở thành hình ảnh tượng trưng cho quê hương nguồn cội, để ta được trở về gột rửa và gội mát tâm hồn… Con sông quê hương “dạt dào như lòng mẹ” mà lòng mẹ thì bao la lắm, ta luôn tìm được nơi trú ngụ, chở che và dù cho có phiêu bạt đến nơi đâu thì lòng mẹ vẫn dõi theo.
Hơn thế với thế hệ tôi, con sông quê hương thường gắn với một thời khốn khó của đất nước. Cái khốn khó ấy đã được Nguyễn Trọng Tạo diễn đạt một cách xuất chúng:
Với những người thuộc thế hệ 5x, 6x của thế kỷ trước, hình ảnh dễ bắt gặp của tuổi thơ, rất đỗi thân quen, trong tim ai cũng có và luôn hằng lưu giữ: Đứa trẻ thơ ngồi bậc thềm vắng ngóng ra đầu ngõ mong mẹ đi chợ phiên về mua cho đồng quà tấm bánh. Chao ôi! Đó là hình ảnh thân thương quá đỗi!
“Cùng một bến sôngCon trâu đằm sóng dướiBầy trẻ thơ tắm mát phía thượng nguồnMột dòng xanh trong chảy mãi tới vô cùng”
Hình ảnh thơ như một bức tranh sống động về sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên, cảnh vật. Ở nơi đó cuộc sống nảy nở sinh sôi; sông mang phù sa bồi đắp cho đồng bãi, sông mang nước cho cánh đồng lúa bao la, sông là nơi tắm mát những trưa hè, sông mang lại cá tôm cho cuộc sống… Một dòng chảy bất tận muôn đời và sự sống hai bên bờ mãi mãi nảy nở sinh sôi từ chốn ấy!
“Một dòng xanh trong chảy mãi tới vô cùng”, vâng, hình ảnh kết bài không còn là “một dòng sông xanh” nữa mà là “một dòng xanh trong” như một biểu tượng của quê hương và tình mẹ, cũng như tâm hồn và nỗi nhớ quê của người xa xứ không bao giờ vơi cạn, không thể nào có thể đo đếm hết được, để “người đi” mãi luôn đau đáu và hoài niệm về nó, nơi đã cho ta được sống, được tự do, dưỡng nuôi tâm hồn ta và giữ lưu giùm ta bao kỷ niệm.|“Khúc hát sông quê” đã đưa ta trở về với dòng sông kỷ niệm, gặp lại mình và để thức tỉnh những ai đã rời xa quê hương bản xứ. Lắng nghe trong sự mượt mà của ca từ trên chất liệu của ngôn ngữ âm nhạc dân tộc cùng chất liệu dân ca đằm thắm để thấy tâm hồn đồng điệu và lòng trào dâng tình quê da diết. Với “Khúc hát sông quê” mỗi người đều tự tìm thấy tuổi thơ mình trong đó, vì thế nó đã là bài ca của mọi người ”ngỡ như người đã hát thay tôi/ ngỡ như tôi đã lẫn vào câu hát/ tuổi thơ ơi” (Lê Huy Mậu).
Trong lần đi xuyên Việt hồi năm ngoái, không ít lần vô tình tấp xe vào một quán nào đó, tôi đều bắt gặp bài ca “Khúc hát sông quê”. Thậm chí có lần sang Lào cũng được nghe bài hát đó. Người ta hát bài này ở mọi lúc mọi nơi, hội họp, tổng kết, động thổ, cắt băng khánh thành, giỗ tổ… Thậm chí trong một cuộc thi “Sao Mai điểm hẹn” trên VTV, có hàng chục thí sinh đăng ký bài hát này. Không còn nghi ngờ gì nữa, “Khúc hát sông quê” đã trở thành một ca khúc của công chúng. Nó vượt qua mọi không gian, thời gian để đến với mỗi con người, không kể đó là Nam hay Bắc, già hay trẻ.
Đời người nghệ sỹ có được tác phẩm như thế nghĩ cũng sướng! Riêng tôi, cũng hơi ghen với anh Tạo nhưng thấy vẫn được vui lây! đơn giản, anh là đồng hương của tôi. Chúc cho anh sức khỏe và tình yêu để tiếp tục cống hiến cho đời những tác phẩm có giá trị như “Làng Quan Họ quê tôi”, như “Khúc hát sông quê”.
Đăng nhận xét
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét